STAP 1

Grillige vormen

De eerste stap in de restauratie van de muurschilderingen was het vrijleggen van de contourvormen van de afbeeldingen. De grillige vormen die kunstenaar Hales gekozen had voor zijn werk, werden omgezet naar een meer symmetrische vorm. Dit was nodig voor de afname. Om dit te doen moest eerste de bepleistering rondom de taferelen verwijderd worden. 

STAP 2

Tijdelijke bescherming

Om de muurschilderingen te beschermen en ondersteuning te geven tijdens de afname werd er laagsgewijs een ‘facing’ of beschermlaag aangebracht. Deze laag bestond uit een opbouw van diverse materialen:

• Japans papier
• katoengaas
• jutte.

De diversiteit aan materiaal en opbouw zorgde voor een flexibel maar ondersteunend geheel.

Foto: Tafereel ‘Gloria’ met beschermlaag (Patrimoon BV)

STAP 3

Afname van de muurschilderingen

In een volgende stap werden de muurschilderingen uiterst voorzichtig ‘losgeklopt’ met een rubberen hamer. Met diverse tools werd de bepleistering losgemaakt van het achterliggende metselwerk.

In deze case werd er uit noodzaak gekozen om de muurschilderingen af ten nemen met de strappo techniek. Hierbij wordt de verflaag (picturale laag) en de pleisterlaag afgenomen. Deze techniek is niet zonder risico, de succesvolle pogingen zijn gering.

Foto: ‘Gloria’ tijdens de afname (Patrimoon BV)

STAP 4

Testen

Voordat de afgehaalde muurschilderingen een nieuwe steun kregen, werden er eerst diverse testen uitgevoerd.

• Wat is de beste opbouw?
• Wat is de ideale samenstelling van de nieuwe bepleistering?
• Hoe gebeurt het aanbrengen van deze nieuwe drager het beste?

Vragen waar er allereerst een antwoord op verkregen moest worden voordat de effectieve restauratie van start kon gaan.

Foto: Eén van de vele testen – aanbrengen van een nieuwe drager en verwijderen van de ‘facing’ (Patrimoon BV)

STAP 5

Puzzelen

Na de afhaling werden de muurschilderingen overgebracht van de school naar het restauratie-atelier.

De grote muurschilderingen, groter dan 2m², werden in delen opgesplitst om de afname haalbaar te houden. Het uitpuzzelen van de fragmenten om de muurschilderingen tot één geheel te brengen, was een huzarenstukje dat meer dan een maand tijd in beslag nam.

STAP 6

Consolidatie

De volgorde voor de restauratie werd bepaald na het uitvoeren van de nodige testen en de evaluatie van de resultaten hiervan.

Als eerste stap in het restauratieproces werd de oude, bepoederde bepleistering afgevlakt waarna alles geconsolideerd of verstevigd kon worden.

Foto: consolidatie van enkele losse stukje van het tafereel ‘Gloria’ (Patrimoon BV)

STAP 7

Nieuwe drager

Stapsgewijs werd de achterzijde van ‘Gloria’ voorbereid op de aanbrenging van een nieuwe pleisterlaag. Er werd gewerkt met dunne laagjes in de opbouw om barstvorming te voorkomen. Het doel was om een perfecte hechting te bekomen tussen de originele pleisterlaag van de muurschildering en de nieuwe bepleistering.

Foto: voorbereiding voor de opbouw van de nieuwe bepleistering bij ‘Gloria'(Patrimoon BV)

STAP 8

Maatwerk

Tijdens het restauratieproces aan de muurschilderingen, werd er aandacht besteed aan het nieuwe frame.

Dit nieuwe frame, speciaal ontworpen en uitgevoerd voor deze restauratie,  zorgt ervoor dat o.a. ‘Gloria’ opnieuw gezien kan worden. Niet op een wand, maar als een mobiele schildering.

Gloria na het verwijderen van de facing  (Patrimoon BV)

STAP 10

Lacunes

Nadat Gloria een rusttijd van ongeveer één maand had gekregen, voldoende om de bepleistering te laten uitharden, kon de restauratie verder uitgevoerd worden.

De ontbrekende delen in haar uniform en achtergrond werden op de correcte locatie teruggeplaatst en de kleinere schades werden netjes ingevuld.

Dit alles ter voorbereiding op de allerlaatste fase van de restauratie: het uitvoeren van de retouche.

Gloria tijdens het invullen van de lacunes (Patrimoon BV)

Gloria in volle glorie!

Op 11 november 2022 keerde Gloria terug naar de school. Haar terugkomst werd gevierd met een expo en een feest.

Bewaren van de muurschilderingen

Gloria keerde in november 2022 weer naar de school. Hoe zit het met de andere taferelen?

De heel grote muurschildering D-Day zit momenteel in een metalen frame net zoals Gloria. Deze muurschildering is nog niet gerestaureerd. Een groot deel van de schilderingen zit verborgen onder verflagen die doorheen de jaren op de schoolmuren werden aangebracht. Patrimoon ontdekte dat er o.a. vliegtuigjes verborgen zitten onder deze laag. Wanneer er weer middelen gevonden worden, is dit de volgende schildering die we willen laten restaureren.

De andere taferelen zijn fragmentarisch van de muur gehaald. Het is een hele uitdaging om die opnieuw te reconstrueren. Sommige fragmenten geven ons toch een glimp van het tafereel. Zo werden van de Parade nog mooi het hondje en enkele militairen bewaard. Ook de handtekening van A.B. Hales werd gaaf bewaard. In het het voorjaar van 2023 werden alle fragmenten geïnventariseerd en opgeborgen in boxen. Deze boxen worden bewaard voor mogelijke toekomstige projecten.

Wie was de kunstenaar?

Dat is soldaat Alfred Bertie Hales. We weten dat omdat hij op één van de taferelen zijn signatuur naliet.

Soldaat Hales was afkomstig uit het Engelse Norwich, gelegen in het oosten van Engeland. Hij was soldaat in de 78th Company van het Royal Pioneer Corps toen hij in Meerhout terecht kwam. Hij bleef in militaire dienst tot 1946.

Na de oorlog huwde hij en werd er een dochtertje geboren. In 1956, slecht één jaar na de geboorte van zijn dochter Annette, overleed Alfred Bertie Hales op 46-jarige leeftijd.

Wat is het Pioneers Corps?

Het Pioneer Corps was een specifieke aanvalseenheid die instond voor kleinere, technische taken zoals het opruimen van mijnenvelden en het aanleggen van pontonbruggen. Samen met de Royal Engineers herstelden zij de wegeninfrastructuur en zorgden ze voor een vlotte doorgang van troepen naar de frontlijn.

Bij de Bevrijding van de Kempen was het Pioneer Corps actief. Ze namen deel aan de bevrijdingsgevechten in september 1944. Ook de maanden na deze strijd bleven ze aanwezig in de Kempen om herstellingen uit te voeren en aanvoerlijnen aan te leggen.

Foto: Pioneers in Geel op weg naar Ten Aard
Stadsarchief Geel

Wat deden de Pioneers op de school?

Tijdens de Bevrijding moest de gemeente Meerhout de scholen ter beschikking stellen van de geallieerde soldaten. In de winter van 1944-1945 verbleven er veel soldaten in Meerhout. Uit dagboeken blijkt dat huidige basisschool De Duizendpoot toen dienst deed als ‘Pioneer Corps Training School’. A.B. Hales kreeg in Meerhout dus wellicht een opleiding.

De soldaten kregen niet enkel een opleiding, er was ook tijd voor ontspanning. Vermoedelijk was het klaslokaal met de muurschilderingen een ontspanningsruimte. Onze kunstenaar zorgde voor de gepaste decoratie.

Wie is Gloria?

Eén van de opvallendste taferelen is ‘Gloria’. Gloria draagt op haar muts het kenteken van de ATS, ofwel Auxiliary Territorial Service. De ATS was een eenheid voor vrouwen binnen het Britse Leger en bestond hoofdzakelijk uit vrijwilligers. Deze vrijwilligers kregen vooral ondersteunende taken.